0
0
Table of Contents
SUY THẬN CẤP TÍNH LÀ GÌ?
Suy thận cấp tính – còn được gọi là suy thận cấp hoặc chấn thương thận cấp tính – phát triển nhanh chóng, thường trong vòng nhiều nhất cũng chỉ một vài ngày. Bệnh thường gặp nhất ở những người đã nhập viện, đặc biệt ở những người bệnh nặng đang cần được chăm sóc đặc biệt.
Suy thận cấp tính là tình trạng thận đột ngột bị suy giảm chức năng, mất khả năng loại bỏ chất thải ra khỏi máu. Khi đó, lượng chất thải nguy hiểm có thể bị tích tụ, gây nên sự mất cân bằng các thành phần hóa học trong máu và mất cân bằng nước và điện giải.
Suy thận cấp tính có thể gây tử vong và cần được điều trị rất tích cực. Tuy nhiên, may mắn rằng suy thận cấp tính cũng có thể hồi phục được. Hơn nữa, nếu sức khỏe tốt thì người bệnh có thể phục hồi chức năng thận bình thường hoặc gần như bình thường.
CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA SUY THẬN CẤP TÍNH
Các dấu hiệu và triệu chứng của tổn thương thận cấp mà người bệnh có thể gặp phải bao gồm:
- Lượng nước tiểu giảm, mặc dù đôi khi lượng nước tiểu vẫn bình thường
- Giữ nước, gây phù ở chân, mắt cá chân hoặc bàn chân
- Hụt hơi, khó thở
- Mệt mỏi
- Lú lẫn
- Buồn nôn
- Cơ bắp yếu nhược
- Nhịp tim không đều
- Đau ngực, tức ngực
- Co giật hoặc hôn mê trong trường hợp bệnh nặng
Đôi khi rất nguy hiểm là tổn thương thận cấp có thể không gây ra bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào để người bệnh có thể tự phát hiện mà chỉ tình cờ được phát hiện thông qua các xét nghiệm khi người bệnh đi khám vì lý do bệnh khác.
KHI NÀO ĐẾN GẶP BÁC SĨ?
Bạn phải hết sức chú ý là phải đi khám bác sĩ hoặc đi cấp cứu ngay lập tức nếu bạn có các dấu hiệu hoặc triệu chứng của suy thận cấp tính.
NGUYÊN NHÂN NÀO DẪN ĐẾN SUY THẬN CẤP TÍNH?
Nguyên nhân thường gặp:
Ta biết rằng, việc loại bỏ muối, nước và sản phẩm chuyển hoá từ máu là chức năng cốt lõi của thận. Nhưng khi tổn thương thận xảy ra, cơ thể sẽ bị tích tụ các chất độc hại và đi cùng với hiện tượng mất cân bằng điện giải và, dẫn đến tổn thương thận cấp, đe doạ tính mạng.
Tổn thương thận cấp có thể xảy ra vì nhiều lý do, trong đó có một số tình trạng và tác nhân có thể trực tiếp làm hỏng thận và dẫn đến suy thận cấp tính, chẳng hạn như:
- Thuốc, chẳng hạn như một số loại thuốc hóa trị, thuốc kháng sinh và thuốc nhuộm được sử dụng trong các xét nghiệm hình ảnh
- Ban xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối, một chứng rối loạn máu hiếm gặp
- Độc tố, chẳng hạn như rượu, kim loại nặng và cocaine
- Sự phá vỡ mô cơ (tiêu cơ vân) dẫn đến tổn thương thận do độc tố từ sự phá hủy mô cơ
- Sự phá vỡ các tế bào khối u (hội chứng ly giải khối u), dẫn đến giải phóng các chất độc có thể gây tổn thương thận
- Mất nước hoặc mất máu nghiêm trọng hoặc đột ngột
- Sử dụng các thuốc giảm đau thuộc nhóm có ảnh hưởng xấu trên thận (chẳng hạn aspirin, ibuprofen (như Advil, Motrin IB v.v…), naproxen sodium (Aleve và những loại khác) hoặc các loại thuốc liên quan trong thời gian kéo dài và với liều cao
- Bệnh thận tự miễn, chẳng hạn như hội chứng thận viêm cầu thận diễn tiến nhanh và viêm thận mô kẽ.
- Nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn huyết, gây suy đa tạng
- Phản ứng dị ứng nghiêm trọng như sốc phản vệ
- ….
Một số rối loạn gây ra tình trạng đông máu, tắc nghẽn trong mạch máu và có thể dẫn đến tổn thương thận cấp như:
- Hội chứng tan máu-tăng ure máu (hemolytic uremic syndrome), một tình trạng do phá hủy sớm các tế bào hồng cầu
- Xuất huyết giảm tiểu cầu miễn dịch (Immune thrombocytopenic purpura – ITP)
- Tăng huyết áp ác tính
- Phản ứng truyền máu
- Xơ cứng bì, một nhóm bệnh hiếm gặp ảnh hưởng đến da và các mô liên kết
- Cholesterol lắng đọng làm tắc nghẽn lưu lượng máu trong thận
- Viêm cầu thận (gloe-mer-u-loe-nuh-FRY-tis), viêm các bộ lọc nhỏ trong thận (cầu thận)
- Cục máu đông trong tĩnh mạch và động mạch trong và xung quanh thận
Các bệnh và tình trạng bệnh lý ngăn chặn nước tiểu ra khỏi cơ thể và có thể dẫn đến tổn thương thận cấp tính bao gồm:
- Bệnh tim
- Suy gan
- Ung thư bàng quang
- Ung thư cổ tử cung
- Ung thư ruột kết
- Ung thư tuyến tiền liệt, phì đại tuyến tiền liệt
- Sỏi thận
- Cục máu đông trong đường tiết niệu
- Tắc nghẽn nước tiểu trong thận
- Tổn thương thần kinh liên quan đến các dây thần kinh kiểm soát bàng quang
Nguyên nhân khác:
- Lupus ban đỏ, đây là bệnh tự miễn gây viêm cầu thận
- Các loại thuốc, chẳng hạn như một số loại thuốc hóa trị, kháng sinh và thuốc cản quang được sử dụng trong các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh
- Tiêu cơ vân dẫn đến tổn thương thận do độc tố từ sự phá hủy cơ
- Hội chứng tiêu khối u (Tumor Lysis Syndrome – TLS) – một bệnh cảnh lâm sàng xảy ra do sự tan vỡ nhanh chóng các tế bào ác tính của khối u trong cơ thể, liên quan đến việc điều trị tiêu diệt tế bào ác tính bằng thuốc nội tiết tố, bằng hóa chất hay tia xạ, dẫn đến việc giải phóng các độc tố có thể gây tổn thương thận
- Một số bệnh nhiễm trùng, như nhiễm trùng máu và viêm bể thận cấp tính có thể trực tiếp làm tổn thương thận.
- Nhiễm virus, chẳng hạn như với vi rút gây bệnh coronavirus 2019 (COVID-19)
Yếu tố nguy cơ dẫn đến suy thận cấp tính
Tổn thương thận cấp hầu như xảy ra trên người bệnh có bệnh lý nền, tức là người bệnh đã có một bệnh khác, do đó các yếu tố nguy cơ có thể làm tăng nguy cơ tổn thương thận cấp bao gồm:
- Người bệnh đang nằm viện, đặc biệt đối với người bệnh nặng cần được chăm sóc đặc biệt
- Tuổi cao. Càng lớn tuổi càng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Bệnh động mạch ngoại biên (peripheral artery disease – PAD) tức bệnh nghẽn mạch máu ở tay hoặc chân
- Bệnh tiểu đường
- Huyết áp cao
- Suy tim
- Bệnh thận
- Bệnh gan
- Một số bệnh ung thư.
SUY THẬN CẤP CÓ PHỤC HỒI ĐƯỢC KHÔNG?
Trước hết phải nói rằng, người bệnh mắc tổn thương thận cấp chắc chắn sẽ phải điều trị tại bệnh viện. Khả năng phục hồi của thận sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra tổn thương thận cấp, hậu quả của tổn thương thận cấp đã ảnh hưởng đến chức năng thận như thế nào và khả năng hồi phục của thận. Có nghĩa là, cơ hội phục hồi của bệnh suy thận cấp phụ thuộc vào 2 yếu tố cơ bản, đó là nguyên nhân gì và hậu quả tổn thương đã đến mức độ nào.
Điều trị nguyên nhân gây chấn thương thận
Đây là việc quan trọng, đầu tiên và chính là yếu tố thứ nhất nói trên. Bác sĩ sẽ phải xác định được nguyên nhân bệnh hoặc chấn thương nào đã gây nên tổn thương thận. Qua đó, bác sĩ sẽ lựa chọn phác đồ điều trị, phù hợp với nguyên nhân được xác định.
Điều trị các biến chứng cho đến khi thận phục hồi:
Đây chính là yếu tố thứ hai nói trên, tức là mức độ tổn thương của thận cùng với các biến chứng mà thận phải gánh chịu từ các bệnh lý khác cũng như những biến chứng mà chính sự tổn thương của thận gây ra.
CÁC BIẾN CHỨNG TIỀM ẨN CỦA SUY THẬN CẤP TÍNH:
- Tích tụ chất lỏng, tức phù nề. Suy thận cấp tính có thể dẫn đến tích tụ chất lỏng trong phổi, gây khó thở.
- Tức ngực. Nếu lớp màng bao bọc tim (màng ngoài tim) bị viêm, người bệnh có thể bị đau ngực.
- Yếu cơ. Hiện tượng cơ bắp trở nên yếu nhược bị gây nên khi chất lỏng và chất điện giải trong máu của cơ thể bị mất cân bằng.
- Tổn thương thận vĩnh viễn. Đôi khi, suy thận cấp tính gây mất chức năng thận vĩnh viễn, hoặc bệnh thận giai đoạn cuối. Những người bị bệnh thận giai đoạn cuối cần phải chạy thận vĩnh viễn. Đây là một quá trình lọc cơ học bằng máy được sử dụng để loại bỏ chất độc và chất thải ra khỏi cơ thể. Hoặc nếu may mắn, người bệnh có thể được ghép thận để tồn tại.
- Và, điều tệ hại cuối cùng có thể xảy ra là tử vong. Suy thận cấp tính có thể dẫn đến mất chức năng thận và cuối cùng là tử vong.
PHÒNG NGỪA BIẾN CHỨNG :
Song song điều trị nguyên nhân, bác sĩ cũng sẽ điều trị để ngăn ngừa các biến chứng có thể xảy ra và cho phép thận có thời gian để nghỉ ngơi, hồi phục. Các phương pháp điều trị giúp ngăn ngừa các biến chứng bao gồm:
- Hạn chế các công việc nặng, đồng thời thực hiện chế độ ăn uống đặc biệt để hỗ trợ quá trình hồi phục sau tổn thương cấp của thận
- Tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể, mà người bệnh sau khi tham khảo ý kiến của chuyên gia, có thể tích cực áp dụng cho mình:
- Chọn thực phẩm có hàm lượng kali thấp, chẳng hạn các loại rau quả như táo, súp lơ, ớt, nho và dâu tây. Đồng thời tránh các loại thực phẩm giàu kali chẳng hạn như chuối, cam, khoai tây, rau bina và cà chua.
- Ăn nhạt: Giảm lượng muối trong các món ăn. Tránh các thực phẩm chế biến sẵn có nhiều muối như các loại thức ăn nhanh, cháo đóng hộp, rau đóng hộp, thịt hộp và pho mát chế biến sẵn.
- Hạn chế phốt pho: Phốt pho là khoáng chất được tìm thấy trong thực phẩm như bánh mì, ngũ cốc nguyên hạt, ngũ cốc nguyên cám, bột yến mạch, các loại hạt và bơ đậu phộng. Quá nhiều phốt pho trong máu có thể làm cho lượng canxi trong xương bị giảm mạnh và gây chứng loãng xương, giòn xương.
Và, ngay cả khi thận đã hồi phục, tuy người bệnh có thể không còn cần phải thực hiện chế độ ăn đặc biệt khắt khe, nhưng một chế độ ăn lành mạnh suốt đời vẫn luôn luôn là rất quan trọng để duy trì sức khỏe và bảo vệ thận.
PHÒNG NGỪA BỆNH SUY THẬN CẤP TÍNH
Suy thận cấp tính thường khó dự đoán hoặc ngăn ngừa. Nhưng chúng ta cũng có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách chăm sóc thận của mình. Chẳng hạn như một số biện pháp cụ thể dưới đây bạn có thể tham khảo:
- Cẩn thận khi sử dụng thuốc. Bạn không chỉ phải cẩn thận khi sử dụng thuốc kháng sinh cũng như các loại thuốc kê đơn, mà còn phải hết sức chú ý đến các loại thuốc tưởng như vô hại như các thuốc giảm đau không kê đơn (OTC). Đối với các thuốc này, chẳng hạn như aspirin, acetaminophen (như Tylenol và những loại khác), ibuprofen (như Advil, Motrin IB và những loại khác) và naproxen sodium (như Aleve và những loại khác), nếu được dùng quá nhiều sẽ có thể làm tăng nguy cơ chấn thương thận. Điều này đặc biệt đúng nếu bạn đã mắc bệnh thận, tiểu đường hoặc huyết áp cao từ trước.
- Trao đổi với bác sĩ của bạn để kiểm soát thận và các tình trạng mãn tính khác. Nếu bạn bị bệnh thận hoặc một tình trạng khác làm tăng nguy cơ suy thận cấp, chẳng hạn như bệnh tiểu đường hoặc huyết áp cao, hãy tuân thủ các mục tiêu điều trị và làm theo các khuyến nghị của bác sĩ để kiểm soát tình trạng của bạn.
- Duy trì lối sống lành mạnh và tích cực. Ăn một chế độ ăn uống hợp lý, cân bằng; và nếu uống rượu thì chỉ uống rượu ở mức độ vừa phải hoặc hạn chế nhất có thể.
