0
0
Table of Contents
MỦ CAO SU _ LATEX
Dị ứng latex (mủ cao su) là phản ứng bất thường của hệ thống miễn dịch với các protein thực vật có trong mủ cao su…
Chào bạn,
Mủ cao su hay còn thường được gọi với cái tên là latex. Trong tự nhiên, latex tồn tại dưới dạng chất lỏng màu trắng đục, có mặt ở trong khoảng 10% của tất cả các loài thực vật có hoa mà đặc biệt là có nhiều nhất ở trong cây cao su với tên khoa học là Hevea brasiliensis, loài cây có nguồn gốc từ rừng Amazon ở Brazil Nam Mỹ rồi sau đó được trồng rộng rãi ở nhiều vùng nhiệt đới nóng ẩm khác trong đó có Việt Nam để khai thác mủ để sản xuất các sản phẩm cao su phục vụ đời sống.
Latex là một nhũ tương phức tạp bao gồm protein, alkaloid, tinh bột, đường, dầu, tannin, nhựa, và gôm mà đông lại khi tiếp xúc với không khí. Nó thường được tiết ra sau chấn thương mô. Do đó mà để khai thác mủ cao su người ta phải rạch vỏ cây để cây tiết mủ.
Nhân tiện tôi cũng xin lưu ý với bạn là không nên nhầm lẫn mủ cao su với nhựa cây vì nhựa cây là một chất riêng biệt, được cây sản xuất và thực hiện các chức năng riêng biệt. Nhựa cây nuôi dưỡng cây bằng việc phân phối nước, khoáng chất hoặc đường. Latex tham gia nhiều hơn vào các cơ chế bảo vệ tự nhiên của cây.
DỊ ỨNG MỦ CAO SU _ DỊ ỨNG LATEX
Bản chất của dị ứng mủ cao su chính là phản ứng dị ứng với các protein có trong mủ cao su tự nhiên
Có hàng ngàn chủng loại sản phẩm gia dụng và công nghiệp có chứa mủ cao su, từ giày dép, đồ chơi đến các loại dụng cụ phổ biến trong ngành chăm sóc sức khỏe và phòng thí nghiệm như găng tay cao su, quần áo cao su và các loại thiết bị y tế khác, đáp ứng nhu cầu hết sức đa dạng và thiết thực của đời sống.
Thế nhưng, đối với một số người, latex đã mang lại cho họ những phiền toái vô cùng lớn thậm chí những nguy hiểm trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng. Đó là các trường hợp dị ứng latex hay dị ứng mủ cao su mà sau đây tôi sẽ gọi là dị ứng latex.
Về phương diện dịch tễ học, các ước tính về độ nhạy cảm với mủ trong dân số nói chung là nằm trong khoảng từ 0,8% đến 8,2% tùy địa phương.
Dị ứng latex là một thuật ngữ y tế bao gồm một loạt các phản ứng dị ứng với các protein có trong mủ cao su tự nhiên. Tôi xin nhấn mạnh ở đây là mủ cao su tự nhiên có nguồn gốc thực vật chứ không phải là các loại vật liệu cao su tổng hợp chẳng hạn như các sản phẩm tổng hợp từ butyl hoặc dầu mỏ. Ngay cả các loại sơn tổng hợp, dù có dãn nhãn là “nền latex” “latex-based” nhưng cũng chưa được chứng minh là gây ra dị ứng latex. Không có thành phần protein cao su thì không có dị ứng latex.
Dị ứng latex xảy ra như thế nào?
Nguyên lý dị ứng cũng tương tự như các trường hợp dị ứng thực phẩm khác mà tôi đã nói ở hai buổi nói chuyện trước, dị ứng xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể xác định nhầm một chất vô hại như một kẻ xâm lược như vi khuẩn hoặc virus liền phản ứng bằng cách giải phóng hàng loạt các kháng thể và hóa chất độc gây rối loạn với các phản ứng dị ứng với các mức độ nặng nhẹ khác nhau tùy từng trường hợp cụ thể.
Và, không phải ngay từ lần đầu tiên tiếp xúc với sản phẩm có chứa mủ cao su tự nhiên mà hệ thống miễn dịch lập tức xảy ra phản ứng dị ứng cho người bệnh, mà dị ứng latex thường phát triển sau khi tiếp xúc nhiều lần với các sản phẩm có chứa mủ cao su tự nhiên.
Khi mà các vật dụng chứa hoặc làm từ cao su tự nhiên tiếp xúc với màng nhầy của mắt, mũi, miệng, âm đạo v.v… thì các màng nhầy này có thể hấp thụ các protein latex tức protein cao su. Hệ thống miễn dịch của những người nhạy cảm với protein cao su sẽ tạo ra các kháng thể phản ứng miễn dịch với các kháng nguyên là các loại protein đó.
Trên thực tế, nhiều vật dụng có chất liệu cao su tự nhiên có thể gây nên dị ứng latex, bao gồm các loại đồ chơi hay thiết bị hoặc vật tư y tế có chứa cao su như găng tay cao su, bao cao su, các loại đồ dùng như đế giày, chuôi bút, chai nước nóng, dây thun, núm vú bình sữa trẻ em và bóng bay v.v…,
Ngoài ra, những người bị dị ứng với mủ cao su cũng có thể có hoặc phát triển phản ứng dị ứng với một số loại cây hay trái cây có chứa protein có cấu trúc tương đồng cao với protein mủ cao su mà người ta gọi với cái tên là hội chứng quả-mủ. Trên thực tế, đây là những dị ứng chéo thường xảy ra giữa chất gây dị ứng là protein cao su với các loại protein có cấu trúc tương đồng có trong các loại rau quả như chuối, dứa, bơ, hạt dẻ, quả kiwi, xoài, đào, chanh dây, sung, dâu tây, đu đủ, táo, dưa, cần tây, khoai tây, cà chua, cà rốt, ớt chuông và đậu nành v.v… Nội dung này có thể sẽ được tôi nói kỹ hơn ở những buổi nói chuyện sau.
TRIỆU CHỨNG CỦA DỊ ỨNG LATEX TỨC DỊ ỨNG MỦ CAO SU
Triệu chứng của dị ứng latex được phân ra làm 3 mức độ tương ứng với 3 loại phản ứng latex:
Viêm da tiếp xúc kích ứng khó chịu:
Đây là một dạng phản ứng ít nghiêm trọng hơn và không liên quan đến hệ thống miễn dịch và đương nhiên về bản chất nó không phải là một trường hợp của dị ứng latex. Viêm da dạng tiếp xúc này chỉ gây ra các vùng da khô, ngứa, kích ứng và thường gặp nhất là ở tay. Tuy nhiên, cho dù không phải là dị ứng latex, nhưng vẫn phải cảnh giác đối với viêm da do găng tay cao su gây ra vì nó vẫn có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm các bệnh nhiễm trùng mắc phải tại các cơ sở y tế, bao gồm cả nhiễm trùng qua đường máu.
Viêm da tiếp xúc dị ứng (allergic contact dermatitis):
Đây là một phản ứng chậm đối với các chất phụ gia được sử dụng trong chế biến mủ. Nó dẫn đến các phản ứng giống như viêm da tiếp xúc kích ứng gây phát ban da chậm tương tự như trường hợp cây thường xuân độc gây phồng rộp và chảy nước da.
Phản ứng gây kích ứng nghiêm trọng, gây ra những cơn đau dữ dội và kéo dài xảy ra nếu ống cao su được đưa vào đường niệu của người bị dị ứng latex.
Loại viêm da tiếp xúc dị ứng có thể được chẩn đoán thông qua xét nghiệm miếng dán da dương tính. Thế nhưng trên thực tế vẫn có trường hợp người bị dị ứng latex vẫn cho kết quả miếng dán da này âm tính.
Phản ứng dị ứng tức thì (quá mẫn với latex):
Đây là một trong những phản ứng nghiêm trọng nhất. Nó có thể biểu hiện khi người bệnh bị dị ứng mũi với các triệu chứng giống như sốt cỏ khô, viêm kết mạc (đau mắt đỏ), chuột rút, phát ban và ngứa dữ dội. Tuy hiếm gặp, nhưng các triệu chứng cũng có thể bao gồm tim đập nhanh, run, đau ngực, khó thở, huyết áp thấp hoặc sốc phản vệ với các dấu hiệu điển hình như khó thở nghiêm trọng, giảm huyết áp và có thể nhanh chóng dẫn đến tử vong nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời.
AI LÀ NGƯỜI CÓ NGUY CƠ BỊ DỊ ỨNG LATEX?
- Yếu tố di truyền : Nếu gia đình bạn có người bị dị ứng latex thì khả năng mắc bệnh này của bạn sẽ cao hơn những người khác.
- Trẻ em bị nứt đốt sống : Có đến 68% các bé có dị ứng latex.
- Người có khiếm khuyết trong các tế bào tủy xương
- Công nhân làm cao su công nghiệp tiếp xúc với lượng mủ cao trong thời gian dài. Tỷ lệ có dị ứng latex tới 10%
- Những người thường xuyên tiếp xúc và làm việc với các dụng cụ có chất liệu cao su, đặc biệt là trong các phòng thí nghiệm, các cơ sở y tế, chăm sóc sức khỏe v.v… có nguy cơ cao phát triển dị ứng latex.
- Và, những người đã phải trải qua nhiều giai đoạn phẫu thuật, đặc biệt là trong thời thơ ấu, có nguy cơ cao bị dị ứng latex v.v…
PHÒNG VÀ TRỊ DỊ ỨNG LATEX
Phòng ngừa dị ứng latex
Hiện nay không có cách chữa khỏi dị ứng latex, do đó cách tốt nhất phải áp dụng cho người bệnh là tránh nguồn tiếp xúc với protein cao su. Mặc dù người bệnh rất khó có thể tránh khỏi hoàn toàn việc tiếp xúc với cao su, tuy nhiên nếu bạn là người có dị ứng latex, bạn vẫn có thể thực hiện được một số biện pháp cụ thể, chẳng hạn như :
- Sử dụng găng tay không latex, thường có viết rất rõ ngoài bao bì là “không có latex” (Fee Latex Gloves), găng tay vinyl, găng tay không bột v.v…
- Tránh tiếp xúc với các đồ vật có latex như đã nêu ở trên, không thổi phồng bóng bay cao su v.v…
- Để tránh thai, chỉ sử dụng bao cao su của các thương hiệu uy tín không chứa latex
- Tránh các loại trái cây và thực vật có thể gây dị ứng chéo như đã nói ở trên, trong đó đặc biệt chú ý cẩn thận đến chuối, bơ, kiwi v.v… đồng thời cũng kiểm tra kĩ sự có mặt của chúng trong thành phần của các loại mỹ phẩm.
- Không trồng trong nhà và không tiếp xúc với các cây có nhựa mủ trắng, chẳng hạn cây sanh, cây sung v.v…
- Nói với các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe và nhà trẻ (bao gồm cả nha sĩ mỗi khi bạn đi làm răng) về bất kỳ trường hợp dị ứng cao su nào. Trong mọi trường hợp, các bác sĩ không được đeo găng tay cao su để khám hoặc phẫu thuật, vì điều này có thể gây ra sốc dị ứng nghiêm trọng. Việc sử dụng các thiết bị y tế có chứa cao su (như ống thông bàng quang hoặc dạ dày, dịch truyền, v.v.) cũng phải bị cấm.
- Đeo một chiếc vòng tay ID y tế chứa thông tin chi tiết về bất kì trường hợp dị ứng nào của bạn.
Điều trị dị ứng latex
Trong trường hợp nếu xảy ra dị ứng latex. Các phương pháp điều trị thường được áp dụng đối với từng trường hợp với các triệu chứng cụ thể là:
- Thuốc kháng histamine có tác dụng chống viêm mũi dị ứng, viêm kết mạc, mày đay;
- Corticosteroid cũng có tác dụng chống nổi mề đay và chàm thể tạng;
- Sốc phản vệ là một biểu hiện dị ứng đặc biệt và nghiêm trọng. Nó được điều trị bằng cách tiêm bắp epinephrine ở dạng tiêm tự động. Có một điều bạn cần phải hết sức chú ý là khi có những triệu chứng của sốc phản vệ thì trừ trường hợp hết sức khẩn cấp và khi bạn đã được bác sĩ hướng dẫn thành thạo từ trước, bạn phải nhanh chóng gặp bác sĩ hoặc nhân viên cấp cứu để tìm phương án điều trị, hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp qua điện thoại, tuyệt đối không được tự ý điều trị tại nhà một cách tùy tiện.
Và, việc điều trị bằng bất cứ phương pháp nào cũng cần phải tham khảo ý kiến của bác sĩ. Trong quá trình chữa bệnh khi có bất cứ dấu hiệu bất thường nào hoặc bệnh có xu hướng nặng hơn thì cần phải đến bệnh viện càng sớm càng tốt.
Chúc bạn mạnh khỏe!
