Table of Contents
HỘI CHỨNG NGƯNG THỞ KHI NGỦ
Ngưng thở khi ngủ _ Hội chứng nguy hiểm, “thầm lặng”!
Chào bạn,
Hầu hết bệnh nhân của hội chứng ngưng thở khi ngủ đều không biết mình đã mắc bệnh này mà nếu có đi khám bệnh thì cũng chỉ vì xuất phát từ các triệu chứng thông thường như nhức đầu, mệt mỏi v.v…
Trên thực tế, người thân hay người ngủ chung giường mới là người đầu tiên phát hiện ra các triệu chứng ngưng thở của bệnh nhân. Hơn nữa, nếu bác sĩ không phải là những chuyên gia về giấc ngủ thì có thể sẽ ít nghĩ đến và vì vậy mà không phát hiện được bệnh này.
Vậy, hội chứng ngưng thở khi ngủ là gì?
Ngưng thở khi ngủ là một loại rối loạn giấc ngủ mà người bệnh có những cơn ngưng thở hoàn toàn hoặc thở thoi thóp trong thời gian ngắn khoảng 10 đến 30 giây. Tình trạng này thường xảy ra nhiều lần trong khi ngủ.
Hội chứng này có 3 dạng là “Ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn”, “Ngưng thở khi ngủ trung ương” và “Ngưng thở khi ngủ hỗn hợp” :
• Dạng thứ nhất – Ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn: Đây là dạng thường gặp nhất, tới hơn 80% các trường hợp. Ở dạng này, ngưng thở xảy ra do đường hô hấp trên bị tắc nghẽn trong khi ngủ (do lưỡi, các mô ở thành sau họng quá to hay bất thường về xương hàm), sự tắc nghẽn này có thể một phần hay hoàn toàn, trong khi đó các cử động lồng ngực và bụng vẫn được duy trì.
• Dạng thứ hai – Ngưng thở khi ngủ trung ương (hay còn gọi là dạng ngưng thở trung tâm): Đây là dạng ngưng thở khi ngủ chỉ chiếm dưới 5% các trường hợp. Trong trường hợp này, não không gửi được những tín hiệu thích hợp để điều khiển cơ hô hấp do đó trung tâm hô hấp ngưng hoạt động, các cử động hô hấp của lồng ngực và bụng bị dừng lại và tất nhiên các luồng khí trao đổi qua miệng, mũi cũng không còn. Nguyên nhân gây nên dạng ngưng thở trung ương thường là do các bệnh lý nghiêm trọng của người bệnh, chẳng hạn như rối loạn tim – những người bị rung nhĩ hoặc tim sung huyết chiếm tới 40% trường hợp ngưng thở khi ngủ trung ương; hay những người có tai biến mạch máu não hoặc u não; rồi những người sử dụng một số loại thuốc có opioid như morphine, oxycodone và codein v.v…. cũng là những người có nguy cơ cao mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ trung ương.
• Còn dạng thứ ba – Ngưng thở khi ngủ hỗn hợp (hay còn gọi là ngưng thở hỗn hợp) sẽ gồm cả hai dạng trên, chiếm tỷ lệ khoảng 15% các trường hợp.
Ở buổi nói chuyện này, tôi sẽ cùng bạn nói sâu hơn về dạng thứ nhất,
Ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn, như vừa nói ở trên là chiếm tỷ lệ rất cao – tới hơn 80% trong tổng số các trường hợp. Ngưng thở tắc nghẽn rất có hại cho hệ tim mạch và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người bệnh. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, hội chứng ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ sẽ gây nhiều biến chứng nguy hiểm, nhẹ thì cũng là giảm trí nhớ, mất tập trung v.v… còn nặng thì đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, tai nạn giao thông, tai nạn lao động v.v…
Vậy, làm thế nào để nhận biết được hội chứng này?
• Ngủ ngáy, đặc biệt ngáy to khi nằm ngửa, kèm theo ngừng thở, ngạt thở.;
• Thức giấc nhiều lần trong đêm.
• Đi tiểu nhiều lần trong đêm
• Không cảm thấy có sự thư giãn và thoải mái khi thức dậy vào sáng hôm sau,
• Nhức đầu vào buổi sáng;
• Mệt mỏi, giảm trí nhớ và khó tập trung vào ban ngày;
• Buồn ngủ trong ngày dù ngủ đủ;
• Lo lắng, dễ cáu kỉnh hoặc bị trầm cảm.
• Ngủ gật trong lúc lái xe.
• v.v…
TRIỆU CHỨNG THƯỜNG GẶP CỦA HỘI CHỨNG NGƯNG THỞ KHI NGỦ
Một trong những dấu hiệu phổ biến của hội chứng ngưng thở khi ngủ là ngáy to khi ngủ. Có những cơn ngưng thở về đêm, thở phì phò, thở hổn hển trước khi thở bình thường trở lại. Thức giấc ban đêm vì cảm giác ngộp thở. Tiếng ngáy thường to nhất khi nằm ngửa và giảm đi khi nằm nghiêng. Theo thời gian, ngáy xảy ra thường xuyên hơn và to hơn.
Thế nhưng, đa số người bệnh thường không biết đang mình gặp vấn đề về giấc ngủ thậm chí không biết mình đã ngáy khi ngủ như thế nào và tất nhiên càng không thể biết mức độ nặng của bệnh của chính bản thân mình.
Ở đây tôi cũng xin nói cho rõ rằng, những người bị hội chứng ngưng thở khi ngủ thường có triệu chứng ngáy to khi ngủ. Nhưng ngược lại, không phải mọi người bị ngáy hoặc ngáy to khi ngủ thì đều mắc hội chứng này!
Một triệu chứng khác cũng thường gặp của hội chứng ngưng thở khi ngủ là buồn ngủ ban ngày quá mức, bệnh nhân có thể ngủ trong khi đang làm việc, thậm chí khi đang lái xe. Các biểu hiện khác của hội chứng ngưng thở khi ngủ có thể là nhức đầu vào buổi sáng, giảm trí nhớ, mất khả năng tập trung, dễ cáu gắt, trầm cảm, thay đổi tính tình, tiểu ban đêm nhiều lần, khô cổ khi thức giấc… Ở trẻ em, hội chứng ngưng thở khi ngủ có thể gây ra tình trạng hiếu động thái quá, hay gây gổ, giảm thành tích học tập, tiểu dầm…
Nếu bạn quan sát được một người thân của mình mà có hiện tượng đang ngáy rất đều, tự nhiên không thấy có tiếng động phát ra, trên 10 giây bắt đầu thấy người ấy cựa mình, sặc lên rồi ngáy tiếp, thì đó là dấu hiệu biểu hiện cơn ngừng thở;
Thực tế là, bản thân bệnh nhân cảm thấy ngộp thở, ngột ngạt khó thở khi ngủ. Biểu hiện đáng chú ý nữa là bệnh nhân thường thức giấc vào ban đêm, có thể đi tiểu 3-4 lần hoặc hơn, ngủ không ngon giấc; ngủ dậy mệt mỏi, đau đầu buổi sáng, không sảng khoái, rất buồn ngủ, rất khó tập trung v.v…
Tóm lại, tôi xin nhắc lại một số triệu chứng quan trọng của hội chứng ngưng thở khi ngủ là
KHI NÀO BẠN CẦN GẶP BÁC SĨ?
Nếu bạn có các dấu hiệu và triệu chứng được đề cập ở trên, hay có bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ. Ngoài ra, bạn nên liên hệ với bác sĩ nếu thấy xuất hiện các triệu chứng như:
• Nếu người thân của bạn hoặc người ngủ cùng bạn nhận thấy rằng bạn ngáy rất to khi ngủ và kèm theo hiện tượng ngừng thở trong những khoảng thời gian từ 10 giây trở lên, đôi khi kèm theo hiện tượng thở hổn hển đột ngột
• Bạn thường xuyên bị tỉnh giấc do khó thở hoặc không thở được
• Bạn ngủ ngáy đồng thời có huyết áp cao, phù chân, giảm trí nhớ, khó tập trung, yếu sinh lý hoặc bất lực chuyện chăn gối
• Bạn ngủ ngáy và thường xuyên buồn ngủ ban ngày và đặc biệt thèm ngủ trưa trong ngày
• Bạn ngủ ngáy và thường thấy cổ họng đau và rát, đau đầu và mệt mỏi lúc thức dậy
• Và, bạn ngủ ngáy mà thường xuyên bị mất ngủ
NGUYÊN NHÂN GÂY HỘI CHỨNG NGƯNG THỞ TẮC NGHẼN KHI NGỦ
Khi xảy ra dạng ngưng thở khi ngủ trung ương có nguyên nhân là các bệnh lý nghiêm trọng, não không gửi được các tín hiệu thần kinh đúng để điều khiển quá trình hô hấp trong khi ngủ gây ngưng thở cùng với sự bất động của lồng ngực và bụng.
Hội chứng ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ thì khác, nó xảy ra do đường hô hấp trên bị tắc nghẽn một phần hay hoàn toàn làm chặn đường thở, trong khi đó các cử động lồng ngực và bụng vẫn được duy trì.
Trong mọi trường hợp, nếu không được nhận oxy lâu hơn 20 giây, não sẽ nhanh chóng đánh thức bạn để bạn thở lại bình thường. Giấc ngủ của bạn bị gián đoạn nhiều lần nên bạn sẽ cảm thấy mệt mỏi và buồn ngủ vào ban ngày.
AI CÓ NGUY CƠ CAO MẮC HỘI CHỨNG NGƯNG THỞ KHI NGỦ?
Ngưng thở khi ngủ có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất là ở tuổi trung niên, tăng dần theo tuổi, nam nhiều hơn nữ.
Và, những người có nguy cơ cao bị ngưng thở khi ngủ nếu có:
• Thừa cân, béo phì (nguy cơ bị ngưng thở khi ngủ gấp 3 lần người bình thường do chất béo tích tụ xung quanh dễ cản trở hô hấp);
• Có bất thường về cấu trúc đường hô hấp trên (phì đại amiđan, hàm nhỏ, hàm ra sau, lưỡi quá to, tắc mũi…);
• Mắc các bệnh lý khác như tiểu đường hoặc cao huyết áp, nhược giáp, suy tim, bệnh mạch máu não…
• Nghẹt mũi mãn tính;
• Nghiện rượu, sử dụng thuốc an thần, chất gây nghiện;
• Và, cuối cùng xin được nói tới là yếu tố di truyền: nếu gia đình bạn có người thân bị ngưng thở khi ngủ, bạn sẽ có nguy cơ cao mắc phải hội chứng này;
ĐIỀU TRỊ HỘI CHỨNG NGƯNG THỞ KHI NGỦ
Nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm hội chứng ngưng thở khi ngủ sẽ góp phần gây ra những biến chứng nguy hiểm như: giảm trí nhớ, mất tập trung, tai nạn giao thông, tai nạn lao động, tai biến mạch máu não, cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, đột tử trong đêm… Tùy theo nguyên nhân và mức độ bệnh mà có biện pháp điều trị thích hợp.
Hiện nay, cách chẩn đoán tin cậy nhất hiện đang được áp dụng rộng rãi là dùng máy đa ký giấc ngủ để ghi lại toàn bộ những dấu hiệu bất thường trong giấc ngủ. Qua đó, các bác sĩ đưa ra chẩn đoán và điều trị kịp thời
Đáng tiếc là hiện nay người ta vẫn chưa có thuốc đặc trị rối loạn ngưng thở khi ngủ. Các phương pháp điều trị đưa ra chỉ giúp hạn chế đường hô hấp bị hẹp lại, bao gồm:
- Dùng mặt nạ đặc biệt vào ban đêm (máy CPAP) làm tăng áp lực để giữ cho đường thở không bị hẹp;
- Dùng các thiết bị trợ thở.
- Hoặc, phẫu thuật để mở rộng đường thở. Bác sĩ sẽ cắt bỏ mô dư làm hẹp đường thở hoặc nới rộng hàm
Tuy nhiên, trước khi nói đến việc phải trông đợi vào sự can thiệp y tế, chính bản thân bạn cũng có thể kiểm soát tốt tình trạng rối loạn ngưng thở khi ngủ của mình nếu bạn lưu ý thực hiện tốt vài điều sau đây:
• Giảm cân nếu bạn đang thừa cân hoặc béo phì để đường thở không bị chèn. Ngoài ra, giảm cân cũng sẽ giúp bạn cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống của mình, đồng thời làm giảm cơn buồn ngủ vào ban ngày;
• Hãy chịu khó tập thể dục và vận động thường xuyên để tăng tuần hoàn máu; Bạn có rất nhiều lựa chọn các bộ môn thể dục phù hợp với sở thích và điều kiện thể chất của mình. Trong số đó, yoga là một trong các lựa chọn ưu việt với khả năng cải thiện cả về thể chất cũng như khả năng kết nối và tự kiểm soát tinh thần, giúp bạn có những giấc ngủ chất lượng.
• Bạn cũng có thể áp dụng tinh dầu liệu pháp để giúp cơ thể thư giãn, giảm đau, giảm viêm, giảm căng thẳng và mất ngủ. Cụ thể, tinh dầu có thể điều trị chứng ngưng thở khi ngủ bằng cách mở đường thở để thúc đẩy thở dễ dàng, giải phóng dị ứng và tắc nghẽn đường thở ở mũi, thúc đẩy giấc ngủ ngon và sâu, thư giãn tinh thần, v.v. Các loại tinh dầu như bạch đàn và bạc hà có thể được sử dụng để mở đường mũi và đường thở, cũng như loại bỏ dị ứng, cảm lạnh và ho có thể gây ngừng thở. Trong khi đó, tinh dầu của hoa oải hương, cây kinh giới, cây tuyết tùng và cây nữ lang v.v… có thể thúc đẩy giấc ngủ sâu không bị gián đoạn.
• Sử dụng thuốc xịt mũi hoặc nước muối để đường mũi không bị tắc nếu bạn bị nghẹt mũi. Bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ loại thuốc bạn nên dùng.
• Tránh uống rượu bia, hút thuốc lá;
• Tránh dùng các loại thuốc an thần và các loại thuốc khác mà không hỏi ý kiến bác sĩ;
• Và cuối cùng, trong khi ngủ, để tránh tình trạng lưỡi và vòm miệng đè xuống đường thở. bạn nên nằm ngủ nằm sấp hoặc nghiêng về một bên, và nằm nghiêng phải để không ép tim;
Chúc bạn mạnh khỏe!
